Çka është REUMA?

Shkruan: Dr.Besim Demolli – Specialist i Reumatologjisë

REUMA është një term ombrellë për më shumë se 100 sëmundje ku të gjitha manifestohen si dhimbje kronike, por mund të prekin pjesë shumë të ndryshme të trupit.

Shtatëmbëdhjetë milionë të sëmurë – mes tyre jo vetëm të moshuar, por edhe fëmijë e të rinj – kanë ankesa kronike nga sistemi mbështetës dhe muskuloskeletor ose, në terma teknikë, “sëmundje reumatike dhe muskulo-skeletore”. Pavarësisht pamjes klinike, sa më herët të njihet dhe trajtohet reumatizmi, aq më të mëdha janë shanset për sukses.

Sëmundjet reumatizmale mund të ndahen në katër grupe kryesore:

1. Sëmundjet inflamatore reumatizmale Artriti reumatoid (RA) është një nga format më të zakonshme të këtij grupi kryesor – një inflamacion i kyçeve që është i përhershëm (kronik). Sëmundja zakonisht fillon në mënyrë tinëzare. Në fillim preken shpesh nyjet e gishtave të duarve dhe të këmbëve. Ata ndihen të nxehtë, të ënjtur, të dhimbshëm dhe të ngurtësuar. Zakonisht është veçanërisht e shprehur në mëngjes. Shumë prej të prekurve më pas vështirë se mund të hapin rubinetin në banjë. Artriti reumatoid dyshohet kur ngurtësia e mëngjesit zgjat më shumë se 60 minuta dhe më shumë se dy kyçe janë të ënjtura. Shkaku i sëmundjeve reumatizmale inflamatore: Sistemi imunitar sulmon trupin e vet – kyçet dhe tendinat, lëkurën dhe indet e tjera të trupit, ndonjëherë edhe organet e brendshme. Format më të zakonshme të sëmundjes përfshijnë: • Artriti reumatoid (RA) është një nga format më të zakonshme të këtij grupi kryesor – një inflamacion i kyçeve që është i përhershëm (kronik). Sëmundja zakonisht fillon në mënyrë tinëzare. Në fillim preken shpesh nyjet e gishtave të duarve dhe të këmbëve. Ata ndihen të nxehtë, të ënjtur, të dhimbshëm dhe të ngurtësuar. Zakonisht është veçanërisht e shprehur në mëngjes. Shumë prej të prekurve më pas vështirë se mund të hapin rubinetin në banjë. Artriti reumatoid dyshohet kur ngurtësia e mëngjesit zgjat më shumë se 60 minuta dhe më shumë se dy kyçe janë të ënjtura. • Spondiloartriti me spondilit ankilozant (sëmundja e Bechterew), artriti psoriatik, artriti i shoqëruar me sëmundje inflamatore të zorrëve ose artriti reaktiv (shpesh pas infeksioneve të traktit urinar ose të zorrëve) • Sëmundjet e kolagjenit (sëmundjet autoimune që mund të prekin të gjithë trupin, p.sh. lupus eritematoz sistematik ose sindromi Sjögren). • Vaskuliti (inflamacion i enëve të mëdha të gjakut, p.sh. arteriti me qeliza gjigante dhe polimialgjia reumatike; vaskuliti i enëve të vogla të gjakut, p.sh. granulomatoza me poliangit, e quajtur më parë edhe granulomatoza e Wegener-it) • Artriti idiopatik i juvenil (sëmundjet reumatike inflamatore tek fëmijët dhe adoleshentët) Është e rëndësishme të veproni shpejt. Përndryshe, sëmundjet inflamatore reumatizmale mund të shkaktojnë dëme të pariparueshme.

2. Sëmundjet reumatizmale degjenerative • Artroza është sëmundja kronike më e zakonshme e kyçeve. Kërcët e gjunjëve, ijeve, gishtave të dorës ose këmbëve zakonisht dëmtohen në një zonë të madhe. Mund të preken edhe nyjet e shtyllës kurrizore. Personat e prekur ankohen për dhimbje afatshkurtër që zgjasin disa minuta (dhimbje në fillim), dhimbje gjatë sforcimit të zgjatur dhe lëvizje të kufizuar. Të prekurit shpesh ndiejnë dhimbje në fillim – për shembull kur ngrihen nga shtrati ose dalin nga makina. Në ndryshim nga sëmundjet inflamatore reumatizmale, dhimbja është më pak e dukshme gjatë periudhave të pushimit pa sforcim.

3. Sindromat e dhimbjes kronike të sistemit muskuloskeletor • Dhimbja kronike e shpinës, e cila çon në arsyet më të shpeshta të trajtimit, bën pjesë në këtë grup. Ajo rritet me moshën dhe, në varësi të nivelit të ekspozimit, arrin kulmin e saj vetëm në një moshë të shtyrë. Në këtë grup bëjnë pjesë edhe sindroma e famshme e bërrylit të tenisit ose tunelit karpal. Indet e buta dhe muskujt, ngjitjet e tendinit dhe mbështjelljet e tendinit, si dhe bursa janë të irrituar dhe të dhimbshëm – zakonisht vetëm në një zonë të trupit dhe kryesisht për shkak të mbingarkesës. • Fibromialgjia është gjithashtu një nga sindromat e dhimbjes kronike. Është një çrregullim kronik i dhimbjes që shkakton dhimbje të përhapura në muskuj dhe kocka dhe shoqërohet me simptoma të tjera si lodhja dhe çrregullimet e gjumit.

4. Sëmundjet metabolike me ankesa reumatizmale • Osteoporoza, e njohur edhe si humbja e masës së kockave, është një nga sëmundjet metabolike me simptoma reumatike. Sëmundja mund të ketë edhe pasojë e reumatizmit inflamator. Në osteoporozën – e njohur edhe si humbje e masës kockore – metabolizmi i kockave është i zvogëluar. Kockat bëhen të prirura për fraktura. Trupat vertebral të pjesës së poshtme të shpinës dhe shpinës së pjesës së kraharorit, si dhe kockat e parakrahut dhe qafës së femurit janë veçanërisht të prekura. Osteoporoza në vetvete nuk shkakton asnjë simptomë, por kockat e thyera shkaktojnë. Kur trupat vertebralë janë të thyer, kockat e deformuara mund të çojnë në dhimbje të përhershme. Shpesh ndodh një shpinë e rrumbullakosur, e cila kufizon lirinë e lëvizjes. Femrat në menopauzë janë veçanërisht të prekura.

• Një sëmundje tjetër metabolike me simptoma reumatizmale është gihti. Tek të prekurit, metabolizmi i acidit urik ose i purinës është i zvogëluar. Kjo krijon acid urik të tepërt në trup. Në mënyrë tipike ndodhin sulmet e gihtit – dhimbje të papritura, të forta në një nyje me ënjtje, skuqje dhe ngrohtësi që rrallë zgjat më shumë se dy javë. Gishti i madh zakonisht preket fillimisht.