“Pema e Jetëve” në zemër të Prishtinës – thirrje për drejtësi për të zhdukurit gjatë luftës

Prishtinë, 31 gusht 2025

Në Ditën Ndërkombëtare të Personave të Zhdukur, në platonë mbi parkingun nëntokësor (pranë Sheshit Xhorxh Bush), Prishtinë, Kosovë.” u inaugurua memoriali “Pema e Jetëve”, dedikuar mbi 1,600 personave që ende figurojnë të zhdukur si pasojë e luftës në Kosovë.

Memoriali, i konceptuar në formën e një trungut pa degë, paraqet jetët e këputura dhunshëm dhe boshllëkun e lënë pas nga mungesa e të zhdukurve. Brenda tij janë të gdhendur emrat e tyre.

Disa nga emrat jane shkruar me dorën e vetë familjarëve, duke krijuar një lidhje të përhershme mes kujtesës dhe mungesës.

Drejtori i Fondit për të Drejtën Humanitare Kosovë, Bekim Blakaj foli për përkushtimin shumëvjeçar të organizatës për të dokumentuar fatin e të zhdukurve dhe për të mbajtur gjallë kujtesën për ta. 
“Ky memorial nuk është thjesht një vepër arti,” tha ai, “por një hapësirë e përhershme që shoqëria jonë të mos harrojë.” Blakaj falënderoi familjarët për besimin dhe ndarjen e dhimbjes së tyre, si dhe të gjithë partnerët që ndihmuan në realizimin e projektit.

Ai e përshkroi “Pemën e Jetëve” si një vend reflektimi, por edhe një vend ku kërkohet drejtësi dhe përgjegjësi. Ky memorial u përshëndet gjerësisht si një kontribut i çmuar për kulturën e kujtesës në Kosovë. Ai nuk është vetëm një homazh për të zhdukurit, por edhe një thirrje publike që e kaluara të mos mbulohet me harresë dhe që padrejtësitë të mos përsëriten më kurrë.

Kryetari i Komunës së Prishtinës, Përparim Rama, u shpreh se kjo vepër arti nuk e shëron dhimbjen, por i jep zë. Ai e cilësoi “Pemën e Jetëve” si një pikëtakim të kujtesës kolektive, që na thërret të mos lejojmë që kujtimi të mbetet vetëm në zemrat e familjarëve, por të bëhet pjesë e ndërgjegjes sonë të përbashkët. 

“Emrat e gdhendur këtu janë më shumë se shkronja mbi dru; ata janë kujtesë publike se secili emër, secila jetë, ka emër dhe identitet,” tha Rama, duke theksuar se mungesa e tyre është një plagë që nuk shuhet, por që përmes këtij memoriali bëhet thirrje për të mos harruar dhe për të kërkuar drejtësi.
Konceptuar nga Dea Gjinovci dhe Armand de Benoist de Gentissart, memoriali është më shumë se art, është një dëshmi kolektive, një vend ku historia personale bëhet pjesë e historisë sonë të përbashkët.

Ky memorial u realizua nga Fondi për të Drejtën Humanitare Kosovë, në partneritet me Qendrën Burimore për Personat e Zhdukur dhe me mbështetjen e Zyrës së Bashkimit Evropian në Kosovë dhe Departamentit Federal të Punëve të Jashtme të Zvicrës.