Nëntë vjet që nga aneksimi rus i Krimesë së Ukrainës

Kanë kaluar nëntë vjet që kur Rusia aneksoi rajonin e Krimesë së Ukrainës dhe ka marrë kontrollin e mbi 15% të vendit që nga fillimi i luftës Moskë-Kiev më shumë se një vit më parë.

Protestat shpërthyen në kryeqytetin ukrainas Kiev më 21 nëntor 2013, pasi Viktor Yanukovych, atëherë president pro-rus i vendit, refuzoi të nënshkruajë një marrëveshje asociimi me BE-në, duke rezultuar në protesta masive dhe protesta publike që çuan në largimin e Yanukovych nga vend më 22 shkurt 2014.

Politikanët properëndimorë morën qeverinë pas largimit të Yanukovych, ndërkohë që njësitë ushtarake që vinin nga baza ruse në gadishull u bënë të dukshme në qytete të ndryshme të vendit.

Trupat ruse përfundimisht u zhvendosën në gadishull, pavarësisht shkeljes së marrëveshjeve nga 1997 dhe 2010 midis Kievit dhe Moskës për vendndodhjen e flotës ruse të Detit të Zi.

Pro-rusët filluan të ushtrojnë presion mbi parlamentin e Ukrainës për aneksimin e Krimesë nga Rusia më 25 shkurt 2014 dhe afro 400 mbështetës pro-rusë kërkuan një referendum për Krimenë për të shpallur pavarësinë e saj pasi bllokuan hyrjen në parlamentin e rajonit.

Dy ditë më vonë, persona të armatosur me uniforma ushtarake jeshile të pajisur me maska, por pa shenja, filluan të merrnin kontrollin e ndërtesave publike.

“Burrat e vegjël të gjelbër”, siç u përkufizuan më vonë, më vonë filluan të largonin tatarët e Krimesë dhe ukrainasit nga gadishulli në mes të vendimit të parlamentit të Krimesë për të mbajtur një referendum për aneksimin e rajonit në Rusi.

Pavarësisht kundërshtimit dhe bojkotit të vendimit të parlamentit nga tatarët e Krimesë, në rajon u mbajt një referendum i ashtuquajtur më 16 mars 2014, rezultati i të cilit dha mbështetje në favor të aneksimit të Krimesë.

Organizatat ndërkombëtare, përfshirë OKB-në, dhe shumë vende, si Turqia, e kundërshtuan referendumin dhe e konsideruan atë të paligjshëm, ndërsa Rusia e njohu referendumin.

Presioni mbi tatarët e Krimesë u rrit menjëherë pas aneksimit të paligjshëm të Krimesë, veçanërisht pas ngjarjeve të 26 shkurtit, kur rreth 10,000 njerëz u kundërshtuan kundër një grupi separatistësh pro-rusë.

Të drejtat e tatarëve të Krimesë filluan të shkelen duke rezultuar në arrestimin e shumë njerëzve, ndërsa Mexhlisi i Tatarëve të Krimesë u rendit si një “organizatë ekstremiste” nga Moska.

Së fundmi, një pjesë e ofensivës së Rusisë si pjesë e “operacionit special ushtarak” në Ukrainë u nis përmes Krimesë.

Lufta ka çuar në organizimin e referendumeve të ngjashme me ato të mbajtura më parë në Krime në rajonet Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia dhe Kherson të Ukrainës, duke rezultuar më vonë në aneksimin e tyre nga Moska.

Këto referendume janë dënuar gjerësisht nga komuniteti ndërkombëtar, me kombet evropiane dhe SHBA-të që i quajtën ato si “mashtrim”.

Që atëherë, Rusia është tërhequr në bregun e majtë të lumit Dnieper, duke lënë qendrën administrative të rajonit Kherson, por vazhdon të kontrollojë një lidhje të drejtpërdrejtë tokësore me Krimenë.

Kherson, i vendosur në veri të gadishullit të Krimesë, ka një rëndësi të madhe për Krimenë, ku mungesa e ujit u përjetua pas aneksimit të saj për shkak të burimeve të saj ujore.

Ndërkohë, rreth 70% e rajonit të Zaporizhzhisë, ku ka ende konflikte intensive, është nën kontrollin e forcave ruse, duke përfshirë termocentralin bërthamor të Zaporizhzhia, termocentralin më të madh bërthamor në Evropë.

Të dy rajonet Kherson dhe Zaporizhzhia janë kyçe për Rusinë në mbajtjen e një lidhjeje rrugore me Krimenë përmes rajonit të Donbasit.