Dhuna ndaj grave, raporti i DASH kritikon Qeverinë dhe gjykatat për dënime të lehta

Në raportin e Departamentit të Shtetit për të Drejtat e Njeriut për vitin 2023 në Kosovë është analizuar edhe trajtimi i dhunës ndaj grave nga qeveria dhe gjykatat.

Në raport thuhet se “Qeveria nuk e zbatoi ligjin në mënyrë efektive”, ndërsa gjykatat dhanë dënime më të lehta se minimumi. Për këtë arsye, viktimat e dhunës raportuan rrallë dhunën për shkak të stigmës në shoqëri dhe mosbesimit te autoritetet.

Te pjesa “Përdhunimi dhe dhuna në familje”, raporti tregon se ligji në Kosovë “penalizon përdhunimin e një personi, pavarësisht gjinisë, dhe dhunën në familje, duke përfshirë përdhunimin e një të afërmi ose bashkëshorten.

Sipas ligjit, përdhunimi dënohet nga dy deri në 15 vjet burg.

“Qeveria nuk e zbatoi ligjin në mënyrë efektive. EULEX-i vuri në dukje se gjykatat shpesh aplikonin dënime më të lehta se minimumi ligjor në rastet e përdhunimeve dhe se organet e zbatimit të ligjit rrallë ndërmorën hapa për të mbrojtur të mbijetuarit dhe dëshmitarët. Përveç kësaj, dënimet shpesh u ulën më tej nga gjykatat e apelit. Policia hetoi rastet e dhunës në familje përpara se t’i transferonte ato te prokurorët që morën përcaktimin për ngritjen e akuzave. Rastet e dhunës me bazë gjinore, duke përfshirë dhunën seksuale dhe përdhunimin, u raportuan rrallë nga të mbijetuarit, shpesh për shkak të stigmës sociale ose mungesës së besimit te autoritetet”.

Raporti thotë se avokatët dhe vëzhguesit e gjykatave pohuan se prokurorët dhe gjyqtarët favorizonin “unitetin e familjes në vend të mbrojtjes së të mbijetuarve, me urdhra mbrojtës që ndonjëherë e lejonin autorin të qëndronte në shtëpinë e familjes derisa një rast ishte në pritje”.

Dënimet varionin nga vendime gjyqësore deri në pesë vjet burgim, thotë raporti, ndërsa citon OJQ-në Rrjeti i Grave të Kosovës se vuri në dukje mungesën e programeve të shërbimit korrektues për riintegrimin dhe rehabilitimin e autorëve të dhunës me bazë gjinore.

“Ligji e njihte dhunën me bazë gjinore si një formë diskriminimi, por i mungonte një përkufizim i dhunës me bazë gjinore për përdorim në proceset penale dhe civile. Zyra e Prokurorisë për Ndihmën e Viktimave ndihmoi në sigurimin e qasjes në drejtësi për të mbijetuarit e të gjitha krimeve, me fokus të veçantë për të mbijetuarit e dhunës në familje, trafikimit të personave, abuzimit të fëmijëve dhe përdhunimit. Zyra e Ndihmës për Viktimat kishte një linjë ndihme 24/7 me shërbime të kufizuara në gjuhën serbe, rome, turke dhe boshnjake. Secila prokurori kishte një prokuror të specializuar për trajtimin e rasteve të dhunës në familje, ndërsa Prokuroria Themelore e Prishtinës themeloi një Njësi kundër Dhunës në Familje me katër prokurorë. Përveç kësaj, çdo prokurori kishte prokurorë të caktuar si koordinatorë të trafikimit të personave dhe koordinatorë të krimeve seksuale. Prokurorët u inkurajuan të aplikonin mjete për vlerësimin e rrezikut për të zbutur rrezikun e abuzimit në të ardhmen dhe për të rekomanduar dënime më të ashpra për shkelësit e përsëritur dhe shkelësit e urdhrave mbrojtës”.

Ndërkaq, për Qeverinë, raporti thotë se siguroi financim të pjesshëm për 10 strehimore të OJQ-ve që ndihmonin gratë dhe fëmijët e mbijetuar të dhunës në familje, duke përfshirë dy strehimore për viktimat e trafikimit të qenieve njerëzore, por strehimore për të mbijetuarat e përdhunimit dhe formave të tjera të dhunës seksuale, si dhe për shumicën e LGBTQI+ të mbijetuar të dhunës, nuk ishin të disponueshëm.

“Strehimoret ndihmuan gratë e mbijetuara dhe fëmijët e tyre deri në gjashtë muaj. Djemtë më të mëdhenj se 12 vjeç nuk u lejuan të banonin me nënat e tyre në strehimore, por u strehuan veçmas në strehimore për fëmijët e mbijetuar të abuzimit. Qeveria mbajti procedura standarde operative për mbrojtjen nga dhuna në familje, por strehimoret nuk kishin manuale të unifikuara për menaxhimin e rasteve për të standardizuar operacionet dhe shërbimet”.

Në përgjithësi, thotë raporti, mungonin programet e integrimit për të mbijetuarit e dhunës me bazë gjinore.