ÇKA SHKRUAN NË ARKIVAT E SHQIPËRISË PËR HASAN KALESHIN?

Përgatiti: Bedri Halimi

Për personalitetin e Hasan Kaleshit ka mendime të ndryshme. Ka që e kanë lavdëruar, por ka edhe përsonalitete që e kanë sharë.

Nga ata që e kanë lavdëruar, kryesisht janë faktorët politikë në ish Jugosllavi, kurse nga ata që e kanë kritikuar janë përsonalitete nga bota intelektuale, shkencore shqiptare.

Në këtë rast, unë nuk do të bëjë asnjë koment timin, por do të sjellë të dhënat se çfarë është shkruar e thënë për të në dokumentet e arkivave të Shqipërisë, që flasin për zhvillimin e Albanologjisë në Jugosllavi prej vitit 1946 – 1990.

1.

Kështu në dokumentin INFORMACION, lidhur me studiuesit e fushave albanologjike, të cilët kryesisht vepronin në Prishtinë, mes të cilëve për Hasan Kaleshin në këtë dokument thuhet:

Hasan Kaleshi – Doktor i Shkencave Filologjike, turkolog, i përgatitur mirë shkencërisht, ka një aktivitet të shumëanshëm në fushën e filologjisë, të historisë së kulturës dhe historisë së mirëfilltë; është anëtar korrespodent i Akademisë së Shkencave të Republikës Arabe të Bashkuar. Merr pjesë në kongrese e simpoziume ndërkombëtare, ka punuar e punon në arkivat e Stambollit e të Vjenës prej nga ka nxjerrë materjal të pasur dokumentar.

Në Kosovë nuk gëzon simpati të gjerë për shkak të qëndrimit të tij mendjemadh dhe të mosinteresimit për problemet politike të Kosovës. Kundrejt nesh (pra Shqipërisë e ka fjalën – vër BH) ka mbajtur dhe mban qëndrim të rezervuar.

AQSH, Fondi 14APSTR, Viti 1970, Dosja 345.7, fl. 9 – 12

2.

Në dokumentin INFORMACION sekret lidhur me gjendjen në Kosovë e ish – Jugosllavi, sipas mendimit të juristit Syrja Popovci, i cili ishte shprehur gjatë qëndrimit të tij në Shqipëri ku thuhet:

Sekret

Ekzemplar nr. 1

Tiranë, më 14. 8. 1971

Nr. 456 (e të cilin shënim me dorë theksohet se u pa nga shoku Feçor Shehu, 11. 8. 71

Thuhet:

…Syja Popovci edhe në muajin Maj të këtij viti ngriti problemin që në Shqipëri të mos pranohen elementët që njifen në Kosovë si të poshtër dhe se ato që kanë ndodhë deri më sot, të mos përseriten më. Si shembull sjell Hasan Kaleshin – (i regjistruar turk – anëtar i akademisë egjyptiane – sot punon pranë institutit albanologjik Prishtinë), që sipas tij është agjent internacional dhe që në kohën kur Mark Krasniqi – ndodhej në Tiranë – e sulmoj rëndë, duke e akuzuar se është i vetmi që lufton për të mos u studiuar kultura serbe në Kosovë…

Është paraqitur shumë i tronditur dhe i fyer rëndë nga kontrolli i gjatë në postën e Qaf-Morinës – kontroll që ka vazhduar që nga ora 13.30 – 17.00. si pas tij, oficeri me emrin Ismet u ka rënë edhe gomave të makinës me një vegël të fortë, për të zbuluar nëse ka ndonjë send brenda në to, se oficeri nuk e kryen punën mirë punën e Partisë dhe se qenka i predispozuar për të krijuar incidente. U fyeva rëndë, se pasi kalova postën jugosllave, ku një milic shqiptar më tha lum ti që po kalon në atë anë, ndërsa këndej ndodhem para një të papriture.

Konsp. M. Z.

Dakt. Sh. Xh.

Kopje 3.

Kryetari i degës veçantë

Haki Keta

AQSH, Fondi 14APSTR, Viti 1971, Dosja 425, fl. 134 – 141

3.

Në dokumentin RELACION, i përgatitur nga studiuesit nga Tirana, Zihni Haskaj e Shaban Çollaku, mbi punën hulumtuese në arkivat e Prishtinës, Sarajevës e Shkupit gjatë muajve shtator e tetor të vitit 1973 (Tiranë, më 10 nëntor 1973), duke bërë fjalë për shumë personalitete mes të cilëve edhe për Hasan Kalëshin, për këtë të fundit thuhet:

Kosovarët bisedonin se ishte vendosur nga lartë që në Universitetin e Prishtinës të hapej katedra e gjuhës turke dhe mund të vihej shef i saj Hasan Kaleshi. Kuptohet se cili është qëllimi i hapjes së saj.

Nga sa kuptuam ne nga bisedat me pedagogë të Universitetit të Prishtinës ka filluar një tendencë për t’ï prishur ose zvogëluar marrëdheniet me Universitetin e Tiranës. Midis tyre që kishin këto tendenca ata përmendnin Hasan Kaleshin, Shefqet Pllanën dhe Emin Pllanën…

Tiranë, 10. XI. 1973

Shaban Çollaku d.v

Zihni Haskaj d.v

AQSH, Fondi 508, Viti 1973, Dosja 67, fl. 47 – 53

4.

Në dokumentin RELACION, i përgatitur nga studiuesit Selami Pulaha e Kristaq Prifti, mbi qëndrimin e tyre 3 mujor në Sarajevë për tu specializuar në fushën e paleografisë osmane, sipas protokollit të nënshkruar midis dy universiteteve  të Tiranës dhe të Prishtinës dhe mbi disa çështje të tjera që dolën gjatë qëndrimit të tyre në këtë vend.

Tiranë, më 8 janar 1974

Në këtë dokument lidhur me personalitetin e Hasan Kaleshit thuhet:

Para 2 – 3 muajsh kish plasur një grindje midis Skënder Rizës dhe Hasan Kaleshit. I pari akuzonte të dytin për përvetësimin e punës shkencore, pas debateve të shumta Skënderi edhe e hodhi në gjyq H. Kaleshin. Por gjyqi nuk u bë për shkak se gjoja S. Riza nuk kishte paraqitur dokumentet me kohë gjë që nuk ishte e vërtetë. Rëndësi ka këtu që gjatë debatit  H. Kaleshi akuzonte Skënder Rizën dhe gjithë profesorët e Universitetit të Prishtinës për nacionalizëm shqiptar. Skënderi na tha se H. Kaleshi kishte dërguar raporte edhe në organet epërore të Prishtinës e të Beogradit po me këtë përmbajtje dhe se njërin prej tyre ay e kishte lexuar në Prishtinë rastësisht. Në të akuzoheshim për qëndrim nacionalist dhe me dy faqe gjithë profesorët e Universitetit të Prishtinës sidomos ata që kanë qenë në Shqipëri. Meqenëse këto akuza H. Kaleshi i kishte përhapur lartë e poshtë ato e bënë objekt diskutimi në një mbledhje të kolektivit që ishte mbajtur në shtator në fakultetin filozofik.

H. Kaleshi qe kritikuar rëndë nga shumica e sidomos nga Idriz Ajeti, Rektori i sotëm.

Tiranë 8. I. 1974

Kristaq Prifti

Selami Pulaha

AQSH, Fondi 508, Viti 1973, Dosja 67, fl. 54 – 63

5.

Në dokumentin RELACION i dërguar nga drejtori i Institutit të Historisë në Tiranë për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë lidhur me qëndrimin në Shqipëri të grupit të studiuesve nga Prishtina, të përbërë nga Ali Hadri, Skënder Rizaj me bashkëshorten e tij dhe Emin Pllana.

Tiranë, më 8. VII. 1974

Në këtë dokument, për Hasan Kaleshin thuhet:

Gjatë bisedave në Sarandë, Skënderi foli me urrejtje për Hasan Kaleshin, me të cilin kishte kontradikta të thella. Këto kontradikta, sipas tij, e kishin bazën tek qëndrimi jo i drejtë i Hasanit ndaj historisë së popullit shqiptar. Skënderi e quante atë “antishqiptar”dhe fallsifikator të historisë, njeri që ishte shitur tek serbët. “Interesi ynë – thoshte ai – e do që të kemi unitet (fjala për në Kosovë) dhe të marrim të gjithë drejtimin në Kosovë. Por ka dhe njerëz të tillë si Hasani, që mohojnë kombin”.

Ndërkaq Ali Hadri për Hasan Kaleshin thuhet të ketë deklaurar se “Nuk kishte simpati për Hasan Kaleshin dhe shprehu mendimin se ai duhet t’i’shërbejë dikujt tjetër”.

Tiranë, më 4. VII. 1974

Shoqëruesi

Petrit Sinani

AQSH, Fondi 508, Viti 1974, Dosja 89, fl. 46 – 53

Po këto mendime të Ali Hadrit për Hasan Kaleshin, jepen edhe në dokumentin INFORMACION, dërguar nga Ministria e Punëve të Jashtme e Shqipërisë mbi disa mendime të historianit nga Prishtina, Prof. Dr. Ali Hadri, gjatë vizitës së tij në Shqipëri. Tiranë, më 5 shtator 1974. (Shënim me dorë: për dijeni: Dërguar nga M.P. të jashtme. K. Ylli. Aa 2. XI. 974.

Pregatitur nga Drejtoria V

AQSH, Fondi 14APSTR, Viti 1974, Dosja 416, fl. 14 – 16