Lufta Izrael-Iran, pse vendet arabe nuk duan të jenë me askënd

Në luftën ajrore midis Izraelit dhe Iranit, vendet arabe e gjejnë veten duke reaguar ndaj një përplasjeje midis dy shteteve, të cilat i konsiderojnë armiqësore ose të paktën problematike dhe ndaj të cilave kanë marrëdhënie të paqarta.

Ato gjithashtu e gjejnë veten duke reaguar ndaj një situate të re: kjo është hera e parë në një kohë të gjatë në Lindjen e Mesme që një luftë nuk përfshin drejtpërdrejt asnjë vend arab.

Siç raporton “The Economist”, në Liban ka njëfarë lehtësimi për faktin se raketat dhe avionët luftarakë fluturojnë mbi territorin e vendit, por nuk e godasin atë.

Kjo është edhe arsyeja pse vendet arabe, si ato të të ashtuquajturit Levant (Jordani, Libani, Siria), ashtu edhe ato të Gjirit Persik (Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Katari, Omani, Kuvajti, Bahreini), ende nuk kanë marrë një qëndrim të qartë për atë që po ndodh. Pothuajse të gjitha e kanë dënuar sulmin e Izraelit, por ato nuk duan ta mbrojnë Iranin, as me fjalë.

Si Izraeli, ashtu edhe Irani, janë të izoluar në Lindjen e Mesme: Izraeli ka një histori lufte prej dekadash me vendet arabe dhe ende nuk njihet nga shumë prej tyre.

Irani, nga ana tjetër, është vendi më i madh shiit dhe me shumicë etnike persiane në një rajon ku pothuajse të gjitha vendet e tjera janë sunite dhe arabe dhe kjo shpesh ka çuar në përplasje dhe armiqësi.

Si Izraeli, ashtu edhe Irani, janë gjithashtu dy vende që kanë zbatuar politika ndërhyrëse, duke ndërhyrë në punët e vendeve fqinje shpesh me forcë ushtarake. Kjo nuk i ka bërë ata të popullarizuar.

Situata ndryshon në varësi të rajonit dhe në varësi të vendit. Në Liban dhe Jordani, dy nga vendet që për shkak të afërsisë së tyre kanë ndjerë pasojat e luftrave me Izraelin më shumë gjatë dekadave (Libani jugor është pushtuar disa herë nga Izraeli, madje edhe vetëm pak muaj më parë), armiqësia e popullsisë është më e madhe.

Por për shumë libanezë, për shembull, Irani luan gjithashtu një rol negativ: është vendi që për vite me radhë ka mbështetur dhe armatosur Hezbollahun, grupin e armatosur dhe lëvizjen politike që ende kontrollon zona të mëdha të Libanit.

Në Siri, Izraeli shihet si një shtet armiqësor (përsëri: ai pushtoi një pjesë të territorit sirian disa muaj më parë).

Por në të njëjtën kohë, Irani është shteti që ka mbështetur dhe armatosur më shumë regjimin e përgjakshëm të diktatorit Bashar al Assad, i rrëzuar dhjetorin e kaluar. Edhe për Sirinë, për momentin, pozicioni është i paqartë.

Për vendet e Gjirit, situata është ende e ndryshme, sepse për disa vite kishte qenë në zhvillim e sipër një proces afrimi, si me Izraelin ashtu edhe me Iranin. Le të marrim shembullin e Arabisë Saudite, vendi më i madh dhe më i rëndësishëm i Gjirit.

Arabia Saudite nuk e njeh shtetin e Izraelit, por para se të fillonte lufta në Rripin e Gazës në tetor 2023, ajo kishte qenë e angazhuar për vite me radhë në negociata për të normalizuar marrëdhëniet e saj diplomatike me Izraelin, siç kanë bërë tashmë vendet e tjera në zonë.

Në rast të normalizimit, Arabia Saudite do ta kishte njohur Izraelin dhe do të kishte filluar marrëdhënie diplomatike zyrtare me dërgimin e ambasadorëve, në një pikë kthese që do të kishte qenë historike për rajonin. Ky proces u ndërpre nga lufta në Gaza.

Arabia Saudite e ka dënuar fuqimisht masakrën e popullsisë palestineze të Gazës nga Izraeli. Në të njëjtën kohë, Princi i Kurorës Saudite, Mohammed bin Salman, i cili në fakt sundon vendin, e ka bërë të qartë vazhdimisht se është gati të rifillojë negociatat kur të jetë koha e duhur dhe në kushtet e duhura.

Nga ana tjetër, Arabia Saudite ka pasur një marrëdhënie konkurrence dhe armiqësie me Iranin për dekada të tëra, për shkak të një kompleksi faktorësh politikë dhe fetarë: Arabia Saudite është vendi kryesor sunit në Lindjen e Mesme; Irani është ai shiit.

Të dy kanë aspiruar gjithmonë të ndikojnë në vendet fqinje dhe të jenë shteti më i rëndësishëm në rajon. Kohët e fundit, në vitin 2018, Mohammed bin Salman tha se Udhëheqësi Suprem i Iranit, Ali Khamenei, figura kryesore fetare dhe politike e vendit, “e bëri Hitlerin të dukej si një njeri i mirë”.

Kohët e fundit, megjithatë, të dy vendet kishin rivendosur marrëdhëniet diplomatike dhe marrëdhënia ishte përmirësuar ndjeshëm në kohët e fundit: javën e kaluar, kur Izraeli filloi të sulmonte Iranin, qeveria saudite publikoi një deklaratë duke dënuar sulmin e Izraelit ndaj “Republikës Islamike vëllazërore të Iranit”.

Për vendet e tjera të Gjirit, përveç Arabisë Saudite, situata është ende e ndryshme, por pak a shumë të gjitha janë në një situatë të ngjashme kontradiktore dhe të ndërlikuar.

Vendet arabe po presin të kuptojnë se çfarë do të ndodhë në ditët dhe javët në vijim. Për momentin, ato kanë kryesisht frikë se mos përfshihen në konflikt: në hakmarrje ndaj Izraelit, për shembull, Irani mund të godasë bazat amerikane në Gjirin Persik, duke shkaktuar kështu që lufta të shtrihet në të gjithë rajonin.